حسابداری فروش اقساطی
حسابداری فروش اقساطی یکی از مفاهیم مهم در حوزه حسابداری تجاری است که به شکل گسترده‌ای در معاملات تجاری و فروش محصولات و خدمات استفاده می‌شود. این نوع حسابداری معمولاً در مواردی که مشتریان نتوانند کل مبلغ خرید را به صورت نقدی پرداخت کنند، به کار گرفته می‌شود تا فرصتی به مشتریان فراهم آورده شود تا مبالغ خرید خود را به صورت اقساط ماهیانه تسویه کنند.
در این مقاله، به بررسی اصول و مفاهیم حسابداری فروش اقساطی پرداخته خواهد شد. پس تا آخر این مقاله همراه ما باشید.
حسابداری فروش اقساطی چیست؟
حسابداری فروش اقساطی یکی از انواع حسابداری حیاتی در دنیای تجارت است که بسیاری از کسب و کارها از آن بهره‌مند می‌شوند.
هر کسب و کار، بزرگ یا کوچک، و هر فردی که در زمینه مالی و فروش فعالیت می‌کند، نیاز دارد که با حسابداری فروش اقساطی آشنا شود.
این نوع حسابداری به دلیل اینکه بسیاری از مشتریان توانایی پرداخت کل مبلغ فروش را ندارند، از طریق فروش اقساطی، این امکان را فراهم می‌کند که مبلغ فروش به صورت اقساط ماهیانه تسویه شود.
با اصول حسابداری پذیرفته‌شده، استفاده از حسابداری فروش اقساطی تنها در مواردی مجاز است که اطمینان معقولی از وصول درآمد وجود ندارد.
فروش اقساطی، یک نوع قرارداد است که در آن کالا یا خدمت به صورت قسطی به فروش می‌رسد و مبلغ آن در زمان‌های مختلف و معین تحصیل می‌شود.
این روش حسابداری به مدیران کسب‌وکار این امکان را می‌دهد که بهترین روش‌ها برای کنترل مالی فروش اقساطی را انتخاب کنند و به افزایش بهره‌وری و درآمد خود بپردازند.
انواع شیوه‌های حسابداری فروش اقساطی:
1- روش تعهدی:
در این شیوه حسابداری، هنگامی که فروشنده اطمینان معقولی دارد که به احتمال زیاد اقساط را دریافت خواهد کرد و هیچ تعهد الزام‌آوری نسبت به خریدار ندارد، می‌تواند از این روش استفاده کند.
در این روش، سود ناخالص مشخص و در زمان فروش کالا یا دارایی شناسایی و در حساب‌ها ثبت می‌شود. فرض بر این است که نسبت به دریافت اقساط در آینده، تعهد و عدم اطمینانی وجود ندارد. براساس این فرض، سود ناخالص فروش مربوط به دوره‌ای است که فروش انجام شده است و به دو صورت، در زمان عقد قرارداد فروش اقساطی و زمان پایان سال مالی، ثبت می‌شود.
در قرارداد‌های فروش اقساطی، اگر خریداران در پرداخت اقساط تاخیر داشته باشند، فروشنده می‌تواند مطابق قرارداد، محصول را مالک شود و مجدداً آن را به دیگران بفروشد و اقدامات قانونی را براساس اسنادی که از خریدار هنگام عقد قرارداد دریافت کرده، انجام دهد.
2- روش اقساطی:
در این شیوه حسابداری، با وصول هر قسط، سود آن شناسایی می‌شود. به طور مثال، اگر بهای فروش محصول ۱۰۰،۰۰۰ ریال باشد و قیمت تمام شده آن برای فروشنده ۷۵،۰۰۰ ریال باشد، نسبت سود ناخالص به درآمد فروش ۲۵٪ و نسبت بهای تمام شده به درآمد فروش برابر با ۷۵٪ خواهد بود.
در این روش، سود ناخالص به تناسب اقساط دریافتی و مانده مطالبات شناسایی می‌شود و با پرداخت هر قسط ثبت می‌شود. وجوه دریافتی بابت هر قسط به دو بخش تقسیم می‌شود: بخشی به عنوان بازیافت بهای تمام شده و بخش باقی‌مانده به عنوان سود ناخالص تحقق یافته.
3- بازیافت بهای تمام شده:
در صورتی که اطمینان کامل نسبت به وصول اقساط وجود ندارد، می‌توان از این روش استفاده کرد. در این روش، در زمان فروش، هیچگونه سودی شناسایی نمی‌شود و شناسایی سود تا زمان بازیافت بهای تمام شده دارایی و یا کالا ثبت نمی شود.
به محض بازیافت بهای تمام شده، وجوهی که از آن به بعد از طریق وصول اقساط دریافت می‌شود، به عنوان سود شناسایی می‌شوند.
انواع حساب ها در حسابداری فروش اقساطی
“در حسابداری فروش اقساطی، فروش محصولات با مبلغ معادل قیمت نقدی آن‌ها ثبت می‌شود. در حساب بهای تمام شده فروش اقساطی، به مبلغ بهای تمام شده محصول فروش‌رفته بدهکار خواهد شد. حساب اقساط دریافتی، مطالبات فروشنده را به مبلغ کل اقساط بدهکار و با دریافت اقساط، بستانکار خواهد شد. حساب سود تحقق نیافته، اختلاف قیمت فروش نقدی و فروش اقساطی را بستانکار ثبت می‌کند و بخشی از سودها به حساب سود ناخالص تحقق یافته منتقل می‌شود. در برخی روش‌های فروش اقساطی، سود ناخالص در بازه فروش تحقق یافته تلقی نمی‌شود و با دریافت اقساط یا پس از مدتی، به حساب سود ناخالص تحقق یافته منتقل می‌شود.
فروش اقساطی و کالای امانی
حسابداری فروش اقساطی و کالای امانی دارای تفاوت‌های زیادی است. در حسابداری کالای امانی، فروشنده از طریق نماینده فروش یا حق‌العمل‌کار محصول را به فروش می‌رساند و فروشنده به صورت مستقیم با خریدار در ارتباط نیست. در این حسابداری، عملیات فروش در دفاتر حق‌العمل‌کار و آمر ثبت می‌شود. همچنین، در حسابداری کالای امانی، حق‌العمل‌کار محصول را به صورت امانی دریافت می‌کند و تا زمان فروش، در دفاتر حسابداری ثبت نمی‌شود. اما در حسابداری فروش اقساطی، خرید صورت می‌گیرد و در دفاتر حسابداری ثبت می‌شود.”
اقدامات مربوط به ثبت در حسابداری فروش اقساطی
- محصولات یا خدمات فروش اقساطی را جداگانه از کالاهای دیگر ثبت کنید.
- اقساط مرتبط با هر فروش اقساطی را دقیقاً پیگیری و در دفاتر حسابداری طبقه‌بندی کنید.
- رسیدهای پرداختی و دریافتی را بررسی، ثبت و مدیریت کنید.
- در پایان هر سال، درآمد حاصل از فروش اقساطی و هزینه‌های جانبی آن را به حساب سود ناخالص منتقل کنید.
- نرخ سود ناخالص را محاسبه کنید؛ این اقدام یکی از مهم‌ترین عملیات در حسابداری فروش اقساطی است.
- برای محاسبه سود ناخالص، نرخ سود ناخالص سال جاری را در کل مبالغ جمع‌آوری شده از مطالبات فروش در همان سال اعمال کنید.
- جهت به دست آوردن نرخ سود ناخالص سال‌های گذشته، از رسیدهای نقدی مربوط به دوره‌های قبلی استفاده کنید و میزان سود ناخالص را محاسبه کنید.
- هر سود ناخالصی که در پایان سال جاری به تعویق افتاده باشد، باید به سال بعد منتقل شود تا با پرداخت مطالبات مربوطه در آینده شناسایی شود.
سخن پایانی
هم اکنون، بسیاری از شرکت‌ها و کسب و کارها برای فروش کالاها، دارایی‌ها و خدماتشان از روش فروش اقساطی بهره می‌گیرند. این نوع فروش به طور جامع توضیح داده شد. ارزشمند است که بدانید که فروش اقساطی برای خریداران و فروشندگان آن، مزایای بسیاری دارد.
یکی از کاربردهای حیاتی حسابداری مرتبط با زمانی است که محصولات و خدمات به صورت اقساطی فروخته می‌شوند که این حوزه حسابداری را حسابداری فروش اقساطی نامیده‌اند. فروش اقساطی هر محصول یا خدمتی نیازمند پیچیدگی‌های خاص خود است. به همین دلیل، استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری در این زمینه امری ضروری است و به ویژه برای حسابداری فروش اقساطی حائز اهمیت می‌باشد.
